วิทยุสื่อสารแบบ Intrinsically Safe

วิทยุสื่อสารแบบ Intrinsically Safe คืออะไร? คู่มือสำหรับการใช้งานในพื้นที่อันตราย

---

บทนำ

ในงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ เช่น โรงกลั่นน้ำมัน โรงงานเคมี โรงพลังงาน หรือเหมืองแร่ สิ่งหนึ่งที่สำคัญเหนือความสะดวกคือ “ความปลอดภัย” โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีไอระเหย สารเคมี หรือฝุ่นที่อาจเกิดประกายไฟและระเบิดได้ง่าย การเลือกใช้อุปกรณ์สื่อสารแบบทั่วไปอาจกลายเป็นจุดเริ่มต้นของอุบัติเหตุที่คาดไม่ถึง

นั่นจึงทำให้ วิทยุสื่อสารแบบ Intrinsically Safe (IS) หรือที่แปลว่า “ปลอดภัยโดยธรรมชาติ” กลายเป็นมาตรฐานสำคัญของอุตสาหกรรมที่มีความเสี่ยงสูง

บทความนี้จะพาคุณไปรู้จัก

• วิทยุสื่อสาร Intrinsically Safe คืออะไร
• ทำไมจึงสำคัญ
• เหมาะกับใคร
• มาตรฐานที่เกี่ยวข้อง
• และคำแนะนำในการเลือกใช้งานแบบถูกต้องตามหลักสากล

---

Intrinsically Safe คืออะไร?

Intrinsically Safe (IS) หมายถึงคุณสมบัติของอุปกรณ์ไฟฟ้าที่ได้รับการออกแบบมาให้สามารถใช้งานใน พื้นที่อันตรายที่มีวัตถุไวไฟหรือระเบิดได้ โดยไม่ก่อให้เกิดประกายไฟหรือพลังงานไฟฟ้าที่เพียงพอจะจุดระเบิด

อุปกรณ์ที่เป็น Intrinsically Safe จะ ไม่ปล่อยพลังงานมากพอ ที่จะทำให้เกิดประกายไฟ แม้อยู่ในสภาวะแวดล้อมที่อันตราย

---

วิทยุสื่อสารแบบ Intrinsically Safe คืออะไร?

วิทยุสื่อสารแบบ IS คือวิทยุที่ได้รับการออกแบบทางวิศวกรรมให้ปลอดภัยกับการใช้งานในพื้นที่ที่มีสารไวไฟหรือความเสี่ยงต่อการระเบิด เช่น:

• พื้นที่คลังน้ำมัน/แก๊ส
• โรงกลั่น
• โรงงานสารเคมี
• โรงงานแปรรูปอาหาร
• อุตสาหกรรมการบิน
• พื้นที่เหมืองใต้ดิน
• เรือขนส่งวัตถุไวไฟ

---

ลักษณะเด่นของวิทยุสื่อสารแบบ IS

• วงจรภายในถูกควบคุมแรงดันและพลังงานให้อยู่ในระดับปลอดภัย
• วัสดุที่ใช้ต้องไม่ก่อให้เกิดไฟฟ้าสถิต
• แบตเตอรี่, ปุ่มกด, เสาอากาศ ทุกชิ้นส่วนได้รับการทดสอบให้ปลอดภัย
• ผ่านการรับรองจากหน่วยงานมาตรฐานสากล

---

ทำไมต้องใช้วิทยุ IS ในพื้นที่เสี่ยง?

การใช้วิทยุธรรมดาในพื้นที่ที่มีไอระเหยของเชื้อเพลิงหรือฝุ่นไวไฟ อาจเกิดสิ่งต่อไปนี้:

• ประกายไฟจากแบตเตอรี่หรือปุ่มกด
• ความร้อนสะสมจากการชาร์จไฟหรือใช้งานนานเกินไป
• สัญญาณไฟฟ้าที่ทำให้สารไวไฟลุกไหม้

ดังนั้น การเลือกใช้วิทยุที่ได้มาตรฐาน IS จึงเป็น การลดความเสี่ยงที่ต้นเหตุ และเป็นมาตรฐานที่หน่วยงานทั่วโลกยึดถือ

---

มาตรฐานความปลอดภัยที่เกี่ยวข้อง

มาตรฐาน	หน่วยงาน/ประเทศ	รายละเอียด
UL913	สหรัฐอเมริกา	มาตรฐาน Intrinsically Safe สำหรับอุปกรณ์ไฟฟ้า
ATEX	สหภาพยุโรป	มาตรฐานยุโรปสำหรับพื้นที่เสี่ยงระเบิด
IECEx	สากล	มาตรฐานระดับโลก (สากล) สำหรับอุปกรณ์ในพื้นที่อันตราย
FM Approvals	สหรัฐฯ	มาตรฐานอุตสาหกรรมที่ตรวจสอบความปลอดภัย

ตัวอย่าง:
หากวิทยุสื่อสารมีสัญลักษณ์ “ATEX II 2G Ex ib IIC T4” หมายถึงอุปกรณ์นั้นสามารถใช้ในพื้นที่ที่มีไอระเหยไวไฟระดับสูงได้อย่างปลอดภัย

---

เหมาะกับใคร?

• พนักงานโรงกลั่นน้ำมัน
• เจ้าหน้าที่คลังน้ำมัน/สถานีจ่ายแก๊ส
• พนักงานเหมืองแร่
• วิศวกรในโรงงานเคมี
• เจ้าหน้าที่ซ่อมบำรุงในพื้นที่อันตราย
• เจ้าหน้าที่ดับเพลิง/กู้ภัยในพื้นที่อุตสาหกรรม

---

ข้อดีของวิทยุสื่อสารแบบ Intrinsically Safe

✅ ปลอดภัยสูงสุดในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการระเบิด
✅ ได้รับการรับรองจากมาตรฐานสากล
✅ ทนทานต่อสภาพแวดล้อมรุนแรง เช่น ฝุ่น, ไอระเหย, อุณหภูมิสูง
✅ บางรุ่นกันน้ำ กันฝุ่น ได้ในระดับ IP67–IP68
✅ รองรับฟีเจอร์ระดับองค์กร เช่น Emergency Call, Lone Worker, Man Down

---

ข้อจำกัด

⚠️ ราคาสูงกว่าวิทยุทั่วไป (เริ่มต้นที่ 20,000–60,000 บาทขึ้นไป)
⚠️ ต้องใช้แบตเตอรี่เฉพาะรุ่น (IS-certified)
⚠️ ต้องใช้อุปกรณ์เสริมที่เป็น IS เท่านั้น (ไมโครโฟน, สายชาร์จ)
⚠️ ไม่สามารถปรับแต่งหรือละเมิดโครงสร้างเครื่องได้

---

ตัวอย่างวิทยุสื่อสารแบบ IS ที่ได้รับความนิยม

รุ่น	คุณสมบัติเด่น
Motorola Xir P8668i	UL-Approved to TIA-4950, กันน้ำ IP68, สำหรับงานอุตสาหกรรมหนัก
ICOM IC-70FX-UL	UL-Approved to TIA-4950-A, กันน้ำกันฝุ่น IP67, ความถี่ 245 mhz
ICOM IC-52D-UL	UL-Approved to TIA-603, กันน้ำกันฝุ่น IP-67

---

วิธีเลือกซื้อวิทยุสื่อสาร Intrinsically Safe

1. ตรวจสอบใบรับรอง ATEX / UL913 / IECEx

ต้องมีเครื่องหมายการรับรองอย่างชัดเจน และตรงกับพื้นที่ใช้งาน

---

2. พิจารณา “Zone” ที่ต้องใช้

• Zone 0: พื้นที่มีแก๊สไวไฟตลอดเวลา (ใช้ยากที่สุด)
• Zone 1: มีไอระเหยเป็นบางช่วง (ส่วนใหญ่ใช้ในโรงงาน)
• Zone 2: โอกาสเกิดไอระเหยน้อย (แต่ยังเสี่ยง)

---

3. เช็กอุปกรณ์เสริมว่าต้องใช้แบบ IS ด้วย

ไม่สามารถใช้แบตเตอรี่หรือหูฟังทั่วไปได้ ต้องใช้ที่ได้รับการรับรองร่วมกันเท่านั้น

---

4. เปรียบเทียบฟีเจอร์เพิ่มเติม

• รองรับ Digital/Analog Mode หรือไม่
• มีระบบความปลอดภัย เช่น Lone Worker, Man Down, Emergency Button
• มี GPS หรือไม่
• ได้มาตรฐาน IP67/IP68 หรือไม่

---

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

Q1: ถ้าใช้วิทยุทั่วไปในพื้นที่ไวไฟได้ไหม?

❌ ไม่ควรเด็ดขาด มีความเสี่ยงสูงมากที่จะเกิดการระเบิด

---

Q2: ต้องขอใบอนุญาตหรือไม่?

✅ ต้องขอใบอนุญาตใช้งานความถี่กับ กสทช. ตามปกติเหมือนวิทยุทั่วไป แต่ต้องเพิ่มเอกสารรองรับพื้นที่เสี่ยง (ในบางกรณี)

---

Q3: ราคาวิทยุ IS ทำไมแพงกว่าวิทยุทั่วไป?

เพราะผ่านการรับรองหลายมาตรฐาน และออกแบบให้ใช้งานในพื้นที่ที่ต้องการความปลอดภัยสูงสุด

---

Q4: ซ่อมเองได้ไหม?

❌ ไม่ควรเด็ดขาด เพราะอาจทำให้ระบบความปลอดภัยเสียหาย ต้องส่งศูนย์บริการที่ได้รับอนุญาตเท่านั้น

---

Q5: ถ้าใช้งานนอกพื้นที่เสี่ยง ยังควรใช้ IS ไหม?

ถ้าเป็นพื้นที่ทั่วไป ไม่จำเป็น แต่ถ้าเคยอยู่ในพื้นที่เสี่ยงหรือย้ายเข้าไปบ่อยครั้ง ควรใช้เพื่อความปลอดภัย

---

สรุป

วิทยุสื่อสารแบบ Intrinsically Safe คือเครื่องมือสื่อสารที่ถูกออกแบบมาเพื่อใช้งานในสภาพแวดล้อมที่เสี่ยงต่อการระเบิด หรือมีไอระเหยและฝุ่นไวไฟในระดับสูง อุปกรณ์นี้จะไม่ก่อให้เกิดประกายไฟหรือพลังงานที่เป็นอันตรายแม้จะมีการใช้งานต่อเนื่อง

หากคุณทำงานในอุตสาหกรรมพลังงาน เหมืองแร่ โรงกลั่น หรือพื้นที่ควบคุมพิเศษ การเลือกใช้วิทยุ IS ที่ได้รับการรับรองจาก ATEX, UL913 หรือ IECEx คือการลงทุนเพื่อ “ความปลอดภัย” ที่ไม่อาจประเมินค่าได้